ŞAMPİYON YETİŞTİREN AİLE OLMAK
Bugüne dek pek çok kadın kürekçi ile ve spor kariyerinde zirve yapan kadın spor insanları ile sohbet ettim. Kürek sporunda cinsiyet eşitliği adına yapılması gereken ve değişmesi gereken anlayışlarla ilgili çok sayıda söyleşi paylaştım ve bir kısmı “Kürekçi Yüreği” adıyla kitaplaştı. Bunlar arasında baba kız ilişkileri, anne çocuk ilişkileri, ve antrenörlerin bu iletişimdeki yerleri ile ilgili görüşleri paylaşmıştım. Köyceğiz’de düzenlenen yarışlar sırasında sporcuların destek için gelen ebeveynlerini gördüğümde bu yazılar içinde bir ebeveyn gözü ile yaklaşımın eksik kalmış olduğunu fark ettim. Geçen hafta Dünya Şampiyonu kadın kürekçimiz Elis Özbay’ın anne ve babası ile buluştum. Bir Şampiyon yetişirken aileler en önemli sac ayaklarından biri. Çok içten, çok samimi, zaman zaman gözleri dolu bir söyleşi oldu. Burada tekrar benimle paylaştıkları için kendilerine çok teşekkür ediyorum.
 |
| Balkan Şampiyonası - Belgrad,2019 Salih, Elis, Efsun Özbay |
 |
| U23 Hafif Kilo Tek Çifte Dünya Şampiyonluğu Madalyası - Bulgaristan Plovdiv 2023 Salih, Elis, Efsun Özbay |
Gerek tek çiftede gerekse ekip teknelerinde daha nice şampiyonlara ihtiyacımız var. Bu kez bizim şampiyonumuz nasıl yetişti? Bunun ipuçlarını bulmaya çalışıyorum.
Anne Efsun Özbay, tecrübeli bir öğretmen ve baba Salih Özbay ise Mimar. Ortak arkadaşları vasıtasıyla tanışmışlar, ilk görüşte değil ama zaman içinde derinleşen bir aşk olmuş onlarınki. Evlilik kararını alırken olgunluk ve mantığı ön plandan tutan analitik bir çift onlar. Aşktan ötede ömür boyu iyi günde ve kötü günde birbirlerinin yol arkadaşı olabileceklerini derinden hissederek evlilik kararını almışlar. Uzun ömürlü evliliklerin temelinde yatan esas mesele bu olduğunda sağlam bir yapı kurulabiliyor. Aşk geçebiliyor ama arkadaşlık son derece önemli. Uyum, birbirine alanlar bırakabilmek, sınırlar ve kurallar koyabilmek, evlilikleri hem temelinden hem çatısından güçlendiriyor. Sağlam temeli olan bir yapıda iletişim ve diyalog doğru kurulduğunda çocuğunuzdaki potansiyeli çıkarmak ve desteklemek de mümkün oluyor.
YETENEĞİ FARK ETMEK
“Elis’in sporcu olacağını nasıl farkettiniz?” diye soruyorum.
“Elis çocukluğunda çok hareketli bir çocuktu.” diyor Efsun Hanım. Bursa’da Salih Bey’in uzun seyahatleri nedeni ile anneanne ile yaşanılan bir süre olmuş. Anneanne Emel Hanım bu hareketlilik karşısında biraz durup oturmasını söylediğinde henüz üç yaşlarında olan Elis:
“Anneanne içimde bir sürü Elis var” diyor.
Bu gerçekten her fizyolojide olmayan bir enerji ve yeteneğin ilk göstergesi olmuş. Bu enerjinin verimli yönetilmesi için üç yaşından itibaren pek çok spor branşında günün imkanlarına göre Elis’i spora yönlendirmişler.
Bu arayışa üç yaşında cimnastikle başlıyorlar, yüzme, atletizm, basketbol deneniyor. Elis Özbay İlkokul üçüncü sınıfta İstanbul Maltepe’de voleybola başlıyor. 2017’ye kadar fizyoloji gelişirken tam bir spor branşında özelleşmemiş. Hiç biri Elis’i tam ifade eden branşlar olamamış. Onun enerjisini ve karakterini tamamlayan branş “kürek” olmuş. Okuldaki beden eğitimi öğretmeni; eski kürekçilerimizden ve kürek hakemlerimizden Arzu Çubuk, onlara küreği tavsiye etmiş. Elis, Maltepe’de Fenerbahçe’nin yeni başlayanları çalıştırdığı kürek parkurunda, daha sonra bu sporun en önemli siması olacağını bilmediği kürek ile tanışmış.
 |
| Slovenya - Bled 2023 Salih ve Efsun Özbay Elis'i Yarış yerlerinde yalnız bırakmıyorlar |
Dünya şampiyonu olmak için yetenek ve şans eseri sevdiğiniz spor branşını bulmak yeterli değil. Başka meziyetlerde gerekiyor. Bu meziyetlerin temeli ailede atılıyor.
SINIRLAR VE KURALLAR
Efsun Hanım ve Salih Bey her ikisi de ailede çocukların sınırlar ve kurallara ihtiyacı olduğunda hem fikirler.
Çocukları özgür bir birey yetiştirme adına tamamen serbest bırakmanın önemli bir hata olduğunu vurguluyorlar.
"...Bu anlayış o çocukları bir birey yapmak yerine tam özgüvenli olmamalarına ve başkalarının özgürlüklerini kısıtlayacak şekilde davranış bozuklukları geliştirmelerine yol açıyor. Kural ve sınırları belli ortamlarda büyüyen çocuklar ise daha özgüvenli ve her ortamda kendini yönetebilecek birer birey olarak olgunlaşma fırsatı yakalayabiliyorlar ve olgunlaşabiliyorlar. Aksi takdirde büyüdüğünde insanlar birey olarak nerede durmalarını bilmediklerinde merkezlerini şaşırarak savrulabiliyorlar. Bu insanı zekası veya yeteneği ile yönetemediği bir hayata sürükleyebiliyor. Bu nedenle ailede bu ortamı yaratabilmek çok değerli..."
Düşünüyorumda Kürek sporu gerçekten bu olgunluğu talep eder. Bu olgunluğa ulaşamayan bireyleri ise dışlar. Dışlanmamak adına kendi oturak alanınızda , antrenman kurallarına uygun ve karşılıklı saygı ile tekneleri yürütebiliriz. Ama Elis gibi bu ortama önceden aileden hazırlanmış iseniz, “hayata hazırsınız” demektir. Hayat sizin istediğiniz yönde rüzgar ve dalga vermeyecektir ama siz küreklerinizle bütün bu kaosa hazırsınızdır.
Kürek çekerken çocuklar kurallara uymanın getireceği özgürlüğü öğrenebilirler ama bu çok daha zorluklarla dolu bir öğrenme yolu olacaktır.
SORUMLULUK VERMEK
Efsun Hanım ve Salih Bey Elis’e küçük yaşlardan itibaren yaşına uygun evde sorumluluklar vermeye başlamışlar. Evin içinde ona ait görevler her zaman olmuş. Ama en önemlisi ailenin ortak görevlerinden ziyade kendi sorumluluğunu ona verebilmişler. Bu gerçekten zamanımızda ebeveynlerin çok zor becerebildikleri bir konu.
Helikopter anneler, veya LGS anneleri vs kategorize hatta karikatürize edilen ebeveynler ne yazık ki çevremizde çok. Bir çocuğun birey olma sürecinde kendi sorumluluğunu alabilmeyi öğrenmesi sürekli çocuklarımızın etrafında pervane gibi dönersek olmuyor.
Ebeveyn olarak yüreğimiz ağzımızda beklerken müthiş sabırlı olabilmemiz gerek. Bu en eski öğretilerden biri aslında Rousseau’nun “Emil yahut Terbiyeye Dair” adlı meşhur kitabında uzun uzun anlatılır. Evde uygulanan kurallar sizi toplum hayatındaki kurallara hazırlar ve kurallara uymayı başlayarak, öğrenmeye başlar çocuklar, ikinci aşamasında çocuğu aldığı kararların sonuçları ile kendi başlarına başa çıkmaları gerektiğini ama ebeveynin onu yanlız bırakmadığını hissettirerek yapabilmeli.
Bunu nasıl başardıklarını soruyorum Efsun Hanım ve Salih Bey’e:
Elis küreğe başladıktan sonra bir süre sabah kürek akşam voleybol antrenmanlarına devam etmiş. Bir karar verme sürecinde iki branşı bir arada sürdürmeye çalışmış. Sabah yaralanan ellerle akşam voleybol topuna smaç vurabilmek herkesin yapabileceği bir şey değil doğrusu.
 |
| Elis Voleybol Maçında |
“... bırakabilirsin ama yarın sabah kalkıp yeniden küreğe başlamak istemediğinden emin misin? …” oluyor.
Ve Elis düşündükten sonra esas tutkusunun kürek sporu olduğuna kendisi karar veriyor.
Efsun Hanımın cevabı çok dirayet isteyen bir cevap . Ben veremezdim örneğin. Ben olsam bir dolu dırdır edip çocuğun başının etini yerdim.
Elis Özbay Türkiye’de kadın küreğinin önemli bir yüzü, bu sorumluluğu taşıdığını biliyor. Yeni gelen gençler için rol model ve bu sorumluluğu taşıdığının bilinci ile yaşamını sürdürüyor.
Bir örnekde Salih Bey’den geliyor. Okul dersleri konusunda. Ağır antrenmanlar arasında dersleri takip etmek zor. Bir çok gencin lise çağlarında ya okul ya spor diye bir tercih yaptığını istatistik araştırmalar göstermekte. Ama Elis’in dersleri aksatmaması ile ilgili takipçi ve destekçisi Salih bey, buna izin vermiyorlar. Elis şu an hem üniversitede okuyor hem de milli takımımızın önemli bir sporcusu olmayı sürdürebiliyor. Çünkü hayatı planlı programlı yaşamayı ve başarısızlıklardan ders alıp sorumluluk edinmeyi öğrenmiş bir genç olarak olgunlaşmış.
SABRETMEYİ VE AZİMLİ OLMAYI ÖĞRETMEK
Sabır, azim ve kararlılık bir kısmı doğuştan getirebileceğiniz ama çoğunu yaşam içinde öğrenebileceğiniz özellikler. Mesela sabır ben pek öğrenemiyorum :) ama spor kariyerinde olmazsa olmaz gereken bir meziyet. Sadece sporcu için değil elbette eğer bir ebeveyn iseniz olmazsa olmaz sahip olmanız gereken bir özellik. Çocuklarımız düşe kalka yollarını ararken sabırla onları seyredip kendi başlarına kalkmalarını bekleme sabrı kolay değil.
Düştün şimdi ayağa kalk diye ardından desteklemek onların yaşamdaki özgüvenlerini ve sorumluluk duygularını geliştiriyor. Bunu yapabilmek için ebeveynlerin kendisini terbiye etmesi gerek. Bunu yaparken desteğiniz ve taraftar olarak motivasyon verebilmeniz, çocuğunuza inanmanız son derece kıymetli. “pes etmeyen çocuklar” yetiştirebilmek biz ebeveynlerin görevi. Biz sabırlıysak gençlerimizde sabırlı olmayı öğrenecekler, tekrar denemeyi azimle devam etmeyi öğrenecekler. Yaşam karnesine yazılacak bir değer daha kazanacaklar.
Kürek sporuna bu meziyetle başlarsanız gerisi kolayca gelir.
MÜKEMMELİYETÇİLİĞİN SINIRI
Mükemmel olabilmek çok iddialıdır. İçinde öyle bir yargı barındırır ki, biraz göreceli hale gelir. Kürek sporu da bir çeşit arayış sporudur. Daha mükemmel bir süzülüş daha mükemmel bir yakalayış daha fazla sürat ve denge getiriyor. Ama sonu yok, hep daha iyisi aranıyor. Bu insanoğlu’nun varoluşunun bir parçası gibi adeta, hayatta kalabilmek adına başlayıp bazen şirazesinden çıkan bir konu. Sonu yok. Sonsuz bir arayış. Olimpiyatın da mottosu daha yüksek, daha hızlı, daha güçlü ve son Paris 2024 için “birlikte” sözü eklendi. Bu aslında bu “daha” mottosuna biraz sınır verebilmek adına önemli bir adım.
Şampiyon bir sporcu yetişirken burada nasıl bir ebeveyn duruşu gerekiyor. Bir çocuğun sorumluluğunun gerektirdiği bir işi tam yapmasını teşvik edebilmek önemli. Aktif çalıştığım dönemde de şu anda da insanların bir çoğunun işi yarım yapıp “olduğu kadar “ diye bıraktıklarını çok görüyorum. İşi başından sonuna tam yapabilmek. İşin bütününü yan faktörleri ile birlikte bütüncül görebilmek çok önemli. Bu bakış açısı ekip olabilen, fedakar olabilen ve sonuna kadar gidebilen insanların yapabildiği bir şey. Ender bulunuyor açıkçası. Etik bakış açısını geliştirebilmiş olmak gerekiyor. Bunu tavsiye veya öğütle öğretmek imkansız gibi bir şey. Ya deneyimleyerek ya da ailenizde görerek öğrenebiliyorsunuz. Bazı meslekler örneğin Salih Bey’in mesleği gibi mimarlık veya Efsun Hanımın mesleği gibi öğretmenlik bu beceriyi geliştirmenizi sağlıyor. Evde böyle iki örnek varken ister istemez doğal kabul ettiğiniz bir davranış biçimi oluyor sanırım.
 |
| Belgrad,2019 Balkan Şampiyonasında Elis Özbay ve Babası Salih Özbay |
Bazen kaybedilen maçlar, kötü alınan ders notları, veya kazanılamayan yarışlar oluyor elbette. O zaman ailesinin Elis’e verdiği mesaj:
“ kayıplara takılmadan devam et, kendini göstermeye devam et” oluyor.
Kalkıp devam edebilme becerisi , işte bu paha biçilmez bir öğreti.
ÖZLEMLE BAŞA ÇIKABİLMEK
Elis Lise 1.sınıfı bitirdiği yaz, kürek sporuna Berkin Hoca ile başladıktan sonra kısa sürede kürek sporuna adapte olup yeteneğini gösteriyor. O dönem Fenerbahçe'de görev yapan Maxim Hoca, Efsun Hanım’a bu genç iyi olacak diye bir geri bildirim veriyor. İşte o dönemden beri Elis’in hayatında uzun kamp dönemleri, yolculuklar yarışlar ard arda devam ediyor. Yatılı öğrencilik gibi değil başka bir adanmışlık içeriyor kamplar. Elis ailenin tek evladı. İnsan kendi yavrusunun kokusunu, sesini özler , burnunda tüter. Bu özlem evlat eve döndüğünde ilişkilerin sınırlarını kendinizin bozmasına sebep olabilir.
Nasıl başa çıkılıyor? Merak edip soruyorum.
Aslında Salih Bey’in mesleği gereği uzun ayrılıklara alışıklar. 2010 yılına dek Türki cumhuriyetlerde ve Rusya’da pek çok önemli büyük projede mimarlık yapmış. Elis hemen hemen 10 yaşına gelene dek bu uzun ayrılık sürecini başarıyla yönetmişler. Bazı tatillerde babanın yanına seyahat edilmiş, ya da babadan eve gönderilen hediyeler ve rutin belli zamanlarda telefonla görüşmeleri sürdürülmüş. Özbay ailesinde bir çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlayan bir çerçeve sağlam inşa edilmiş. Elis 2017 yılından beri nerede ise yılın 10 ayını tamamen ayrı geçiriyor ailesinden. Bu süreçte telefonla görüşmeler, birbirlerine ufak hediyeleri göndermeler devam ediyor.
 |
| Kamplarda Görüntülü Telefon görüşmeleri |
“uzaktasın ama beraberiz “ mesajı çok güven veriyor.
Telefonla da olsa iyi bir iletişim söz konusu. Aile olarak hem motivasyon vermek hem yeri geldiğinde sporcunun psikoloğu gibi onu dinleyebilmek doğru yönlendirmelerde bulunabilmek önemli. Milli Takımda da olsanız henüz yaşamda çok tecrübeniz yok. Üstelik bir kadın sporcuysanız takımın içindeki çok az sayıdaki kadından birisiniz, zaman zaman yalnızlık çekiliyor.
Bu noktada kısıtlı iletişimi çok verimli değerlendirebilmek önemli. Dışarıdan olayları görebilen tecrübeli bir ebeveyn çok kıymetli. Geri bildirimi verirken de duygularınızı kontrol edebilmeniz sporcuyu doğru yönlendirmenizi sağlıyor. Efsun Hanım bunu hem karakterine hem de öğretmenlik mesleğine borçlu sanırım. Bunları konuşurken seslerden ve Salih Bey’in gözlerinin dolmasından anlıyorumki yürek yükü çok. Çok özleniyor , çok kendini kontrol var ve özlem dolular.
ASLAN KIZIM
Baba - kız ilişkisi sağlam olan kız çocuklarının yaşamda 1-0 önde olduğuna dair pek çok çalışma var. Baba kız ilişkisinde Elis ile olan ilişkiniz nasıldı diye soruyorum? Prenses miydi? Akıl Hocası mıydınız? Salih Bey:
"..Elis benim hep Aslan Kızım..." diye cevap veriyor.
Sanırım bu çok sihirli bir cevap işte.
Eğer kızınız şampiyon olsun istiyorsanız bu duyguyu ona verebilmek çok kıymetli. Aslan Kızlar bileği bükülmeyen şampiyonlar oluyorlar. Tuttuğunu koparan, kendine inanan, kendine inandıran gençler için babalar kızlarına bunu hissettirebilmeli. Güçlü kadınlar dünyanın daha güçlü daha iyi bir yere gitmesine sağlayacak buna yürekten inanıyorum.
Baba kızın Birlikte geçirilen özel vakitleri var. F1 yarışlarını ve maçları beraber seyrediyorlar.
Salih Bey karakter olarak analitik olmasının yanı sıra realist ve şeffaf birisi “gerçekleri yumuşatmadan söylerim” diyor. “hayatta herşeyin mücadale ile kazanıldığını” Elis’e öğretmek için çok çabaladığını anlatıyor. Yine bu esnada gözler doluyor. Bu kez özlemin yanında biraz gurur da görüyorum o gözlerde.
ANTRENÖR EBEVEYN İLİŞKİSİ
Ebeveynin antrenörle ilişkisi özellikle daha genç sporcularda çok kritik. Gerekli noktalarda antrenöre doğru geri bildirimler vermek gerek. Sporu ve performansı etkileyebilecek doğru bilgilendirme sporcunun potansiyelini gerçekleştirmesinde verimli sonuçlar alınmasını sağlıyor. Antrenörler bu konularda spor bilimleri fakültelerinde ders alıyorlar ama maalesef ebeveynlere ders veren bir sistem yok. Sanırım ebeveyn tarafınıda eğitmek ve güçlendirmek üzere bazı programlar geliştirilmeli. TMOK Olimpik anneler projesi bunu biraz kapsıyor ama sporcu olimpik olmak için çok gençken bu iletişim çok daha kıymetli.
Efsun Hanım’ın öğretmen olması bu konuda onlara yardımcı olan bir husus. Hatta öyle ki onu bu aile elementindeki atomun çekirdeği gibi nitelendirmek mümkün.
 |
| Olimpik Anneler Projesi Depremzedeler İçin Umutla Paris 2024 Etkinliği Elis ve Efsun Özbay Birlikte |
TARAFTAR OLMAK
Ebeveynlerin çocukların tribündeki taraftarı olması konusu çok önemli. Sadece sporda değil yaşam yolculuğunun tamamında bu davranış modelini sürdürmek gerek. Elis Özbay’ın yolculuğunda gerçek bir seyir tribünüde var. Salih Bey özellikle “Aslan kızının” yarış videolarını çekiyor. yariş listesindeki ekipleri inceliyor. “matematiksel analizler” çıkarıyor. Antrenman döngülerini takip ediyor.
 |
| Elis Özbay ve Anneannesi Emel Hanım Sapanca Kampı Ziyareti |
Yarışların pek çoğunu izlemek için Efsun Hanım ve Salih Bey seyahat ediyorlar ve bu bütçeyi günümüzde denkleştirmek de hiç kolay değil. Ailece totem takılar, totem tişörtler giyiliyor. Anneannenin duası alınıyor her yarıştan önce. Anneanne ailenin ilk ayrılık dönemlerinde onlara manevi olarak çok destek olmuş önemli ve güçlü bir figür. O yüzden onun duası her yarış öncesi alınıyor.
Yarışa psikolojik hazırlıklar ve zihinsel antrenmanlar öyle beraberce paylaşılıyor ki; Elis kulvarda ailesi tribünde o yarışı baştan sona birlikte kürekliyorlar. Yarış sonu beraberce çığlık çığlığa sevinçler.
 |
| Elis Özbay ve Ailesi Bir Arada |
ÖZBAY AİLESİNDEN SPORCU GENÇLERİN AİLELERİNE TAVSİYELER:
- Sporcu eğer genç ise verilecek tavsiye ve dersleri hikayeleri kullanarak anlatmak başarılı sonuçlar veriyor diyor Efsun Hanım.
- Kurallar koymak önemli ama yeterli değil. O kuralların içinde ailece birlikte yaşamak gerekir diye ekliyor.
- Biz de seninle bu süreçleri yaşamaktan mutluyuz. Çünkü sen mutlusun. mesajını en içten şekilde yaşamalı ve çocuğunuzun da hissetmesini sağlamalısınız diye ekliyor.
- Salih bey, ev içindeki tartışmaların ön yargıları kaldırarak ve karşılıklı empati ile sınır ve saygıyı koruyarak yapılması gerektiğini vurguluyor. Doğru iletişim her alanda her aşamada ne kadar kıymetli . Doğru iletişimle bir gencin potansiyelini ortaya çıkarmak ve verilen güvenle onu şampiyon yapmak üzere uçurmak mümkün.
Bir çocuk doğar doğmaz genellikle ailesinin yıldızıdır. Hepsi birer şampiyon adayıdır. Şampiyon olamasalarda biz ebeveynlere düşen kayıplara takılmadan , kalkıp devam edebilme becerisini kazandırmak bizim görevimiz. Mükemmel olmak aslında bu demek. Çünkü kürekte olduğu gibi hayatın da bir rekoru yok, en dibi olmadığı gibi en üstü de yok. Şampiyonlar her zaman ayağa kalkıp devam edenlerden çıkar.
Elis’e nice şampiyonluklar diliyorum. Ben de Türk Küreğindeki tüm kadın sporcular gibi tribünde onun taraftarıyım. Elis Özbay çok genç bir sporcu, onun önündeki kariyeri asıl şimdi başlıyor. Nice şampiyonlukları ve başarıları olmasını diliyorum. Aslan gibi bir genç kadın yetiştirdikleri için Özbay çiftine Türk kadınları adına teşekkür ediyorum. Aşağıda Elis Özbay'ın Hafif Kilo Tek çiftede şampiyon olduğu videoyu izlemeniz için ekliyorum. Benim de cebimde yeni ödevlerim dolu şimdi.
Bulgaristan Plovdiv U23 Kadınlar Tek Çifte A finali Yarış Videosu:
Yorumlar
Yorum Gönder